Het ontstaan van acne
Bij het ontstaan van acne spelen grofweg vier dingen een rol:
- hyperactiviteit van de talgklier (veel talg, mee-eters, puistjes)
- ontsteking (roodheid, pijn)
- overvloed aan acne bacteriën “Coryne en Propioni acnes” (extra ontsteking)
- verminderde afschilfering van de haarzakjes (verstopping)
Deze 4 factoren beïnvloeden en versterken elkaar (meer talg is bijvoorbeeld prettig voor bacteriën, bacteriën versterken ontsteking etc. etc.)
Ook andere zaken hebben invloed, zoals erfelijkheid, hormonale activiteit, voeding, stress en gebruik van bepaalde verzorgingsproducten. Sommige producten kunnen acne verergeren door de poriën te verstoppen. Dit wordt ‘comedogeen’ genoemd. Hierdoor kan zelfs zogenoemd ‘pommade-acne’ of ‘cosmetica-acne’ ontstaan. Er zijn ook middelen te koop die acne juist kunnen verbeteren. Deze middelen worden hier besproken.
Anti-acne middelen
Acne behandelingen grijpen aan op bovenstaande kenmerken: ze werken antibacterieel, ze helpen de huid afschilferen en ontstoppen de talgklieren (exfoliërend), ze remmen ontsteking (anti-inflammatoir) en ze stimuleren huidherstel. De meeste van deze therapieën zijn alleen op recept verkrijgbaar via je huisarts of dermatoloog. Maar er zijn ook werkzame stoffen die je wel zelf kunt kopen!
Dit zijn de vrij verkrijgbare middelen waar het meest bewijs voor is:
- benzyol peroxide
- salicylzuur
- retinoïden, met name retinol
Benzoylperoxide
Werking: Antibacterieel, exfoliërend, ontstekingsremmend, stimuleert wondgenezing
Vermijden: Als je een hele droge huid hebt, of gevoelig bent voor eczeem/huidallergieën raad ik aan voorzichtig te zijn met benzoylperoxide, dit kan de huid irriteren.
Voordeel: niet duur, werkt snel, veilig
Nadeel: bij het bacteriedodende effect komen vrije radicalen vrij (op lange termijn huidveroudering)
Benzoylperoxide is een van de meeste gebruikte middelen tegen acne. Het dringt door in de huid en dood daar acne bacteriën, die acne kunnen veroorzaken. Je hoeft hierbij niet bang te zijn dat bacteriën ongevoelig ‘resistent’ worden, dat treedt niet op. Bij het doden van bacteriën komen wel vrije radicalen vrij. Dit kan theoretisch celschade en huidveroudering veroorzaken (zie ook de blog over antioxidanten).
Verder heeft benzoylperoxide een ‘keratolytisch’ effect. Dat betekent dat het afschilferen van de bovenste huidlaag stimuleert, waardoor mee-eters verminderen. Benzyolperoxide kun je dus eigenlijk ook als een soort exfoliant zien.
In een concentratie van 2,5 tot 10% wordt het als veilig gezien. Het is vooral actief in producten die even op de huid blijven zitten. Een reinigingsproduct wat je meteen afspoelt is dus minder effectief. Om het middel extra effectief te maken wordt het vaak in een gel met alcohol gestopt. Dit kan de huid irriteren. In producten op waterbasis of toegevoegd aan een moisturizer is het risico op huidirritatie minder maar de effectiviteit meestal ook.
Salicylzuur
Werking: ontstekingsremmend, exfoliërend, antibacterieel (bij hoge concentraties)
Vermijden: als je een eczeem/allergie gevoelige huid hebt kan het gebruik een stekend/prikkelig gevoel geven en de huid irriteren
Voordeel: hoeft niet duur te zijn, maakt de huid gladder en kan pigmentvlekjes verminderen.
Nadeel: het maakt de hoornlaag van de huid dunner, waardoor je huid gevoeliger is voor onder andere zonlicht.
Salicylzuur is de meest bekende uit de groep van Beta-hydroxyzuren (zie ook de blog over exfolianten). Het stimuleert het afschilferen van de hoornlaag van de huid. Omdat het in vet oplosbaar is, kan het diep de huid indringen en poriën ontstoppen. Bijkomend voordeel van het sneller afschilferen is dat dit huidvernieuwing stimuleert. Hierdoor kunnen pigmentvlekken verminderen en gaat de huid gladder aanvoelen.
Salicylzuur wordt verkocht in gels, lotions, moisturizers en zelfs in thuis-peelings. Op productetiketten wordt vaak het percentage salicylzuur aangegeven. De concentratie is echter niet het belangrijkste. Zonder te ver de scheikunde in te gaan: het werkt het sterkst als het opgelost is in een zure basis. Een zure basis (lage pH) kan de huid irriteren. Daarom worden de producten waarin salicylzuur zit opgelost vaak wat minder zuur gemaakt. Hierdoor verdraagt de huid het beter maar is het wel minder effectief. De concentratie van producten die je kunt kopen varieert meestal tussen de 0,05 en 2%. Op recept kunnen hogere concentraties worden voorgeschreven. Salicylzuur heeft ook een antibacterieel effect maar dat is pas bij hogere concentraties (vanaf 5%). Dit effect is voor vrij verkrijgbare producten vaak dus verwaarloosbaar.
Retinoïden; retinol
Werking: anti-inflammatoir, reguleert celgroei/vernieuwing en afschilferen van de huid, ontstopt de haarzakjes
Vermijden: bij zwangerschap
Voordeel: heeft ook effect op fijne rimpels en pigmentvlekjes
Nadeel: kan droogheid, roodheid en schilfering veroorzaken. De stabiliteit van het ingrediënt kan gemakkelijk beïnvloed worden door andere ingrediënten of producten die gelijktijdig worden aangebracht (zoals benzyolperoxide).
Retinoïden is de familienaam voor variaties van vitamine-A zuur. Tretinoïde is de meest krachtige -actieve- vorm. Dit is alleen op recept verkrijgbaar. Retinol is een minder sterke variant van vitamine-A maar de sterkste variant die zonder recept verkrijgbaar is. Het is een voorloper van tretinoïne, die in de huid eerst nog omgezet worden naar de actieve vorm. Retinol is zonder recept verkrijgbaar en wordt ook veel gebruikt in ‘anti-rimpel’ producten. Het heeft ook werkzame eigenschappen tegen acne. Eenmaal doordrongen in de huid, stimuleert vitamine A celvernieuwing en vermindert het aantrekkingskracht tussen de huidcellen, waardoor de bovenste huidlaag beter afschilfert. Hierdoor ontstopt het verstopte haarzakjes en vermindert het mee-eters en uiteindelijk ook puistjes. Ook de doorgankelijk van de huid voor andere producten en invloeden van buitenaf verbetert. Dit kan positief zijn (meer werking van producten) maar ook negatief uitpakken (irritatie en verminderde huidbarrière). Verder heeft retinol een ontstekingsremmende werking.
De meeste producten die te koop zijn bevatten zo’n 0,04 tot 0,1% retinol. Doordat retinol de celvernieuwing stimuleert, kan de huid droog, rood en schilferig worden. Het is daarom goed om voorzichtig te beginnen (bijvoorbeeld om de dag een kleine hoeveelheid) en erbij een goede occlusieve (maar natuurlijk niet comedogene) moisturizer te gebruiken. Zie ook de blog over moisturizers. Aangezien de werking van retinol door zonlicht verminderd kan worden en de huid extra gevoelig kan maken voor zon, adviseer ik het in de avond te gebruiken. Gebruik overdag dan een goede zonnebrand.